Так сказаw Заратустра (на белорусском языке) - Страница 51
- усё благое i лiхое ёсць найлепшая сiла i цвёрды камень у руцэ ў найвялiкшага творцы; чалавеку трэба рабiцца ўсё лепшым i злейшым.
Але не на тым веданнi я быў распяты, што чалавек злы, наадварот, я крычу, як дагэтуль нiхто не крычаў:
"О,якая нiкчэмнасць усё лiхоцце ягонае! О, якое дробнае ўсё яго найлепшае!"
Запаўзлi мне ў горла i душылi мяне велiзарная перанасычанасць чалавекам i прадказаннi прарока: "Усё роўна нiшто не мае ўзнагароды сваёй, веданне душыць".
Доўгае сутонне слалася перад мною; да смерцi стомленая i на смерць п'яная скруха мармытала, пазяхаючы:
"Вечна вяртаецца ён, той маленькi чалавек, ад якога ты так стамiўся" так, пазяхаючы, казала скруха мая, пацягвалася i не магла заснуць.
Нарокi мае сядзелi на ўсiх магiлах чалавечых i не маглi падняцца; зiтханнi мае i пытаннi ўдзень i ўначы турзалi мяне скаргамi, i душылi, i злавесна кракалi:
"О, чалавек заўсёды вяртаецца! Маленькi чалавек вечна вяртаецца!"
Калiсьцi я бачыў абодвух голых - сама вялiкага чалавека i сама малога: надта падобныя яны адзiн да аднаго - нават у сама вялiкiм яшчэ залiшне чалавечага!
Нават сама вялiкi - якi ж ён яшчэ малы! - гэта было маё перанасычэнне чалавекам! А вечнае вяртанне маленькага чалавека адварочвала мяне ад жыцця агiдаю!
О агiда! Агiда! Агiда!" - так казаў Заратустра, уздыхаючы i здрыгаючыся; бо згадаў ён сваю хваробу. Але звяры не далi яму дагаварыць казань.
"Не гавары болей, о ты, што выздараўлiваеш! - адказвалi яны яму. - Лепей выйдзi вонкi, туды, дзе свет, быццам сад, чакае цябе.
Iдзi да ружаў, i да пчол, i да чародаў галубоў! Але спачатку iдзi да пеўчых птушак - i навучыся ў iх спяваць!
Бо спевы - таму, хто папраўляецца; а здароваму - казанi. Ну, а як што i здароваму закарцiць спяваць, дык песнi ягоныя будуць не такiя".
"Ах вы шэльмы i катрыншчыкi, замоўкнiце! - адказваў Заратустра, смеючыся са сваiх звяроў. - Вы добра ведаеце, якую ўцеху здабыў я сабе за гэтыя сем дзён!
Мне трэба зноў спяваць - вось тая ўцеха i цаленне, якiя ўведаў я: цi не хочаце вы i з гэтага зрабiць вулiчную песеньку?"
"Не кажы болей, - зноў адказвалi яму звяры, - лепей зрабi сабе лiру, о, каторы ацаляецца, новую лiру!
Згадзiся ж, о Заратустра! Новым песням патрэбна i новая лiра.
Спевамi, шумнай радасцю i новымi песнямi гой душу сваю, Заратустра: каб ты мог несцi цяжар вялiкага лёсу свайго, - долi, якая нiколi дагэтуль не выпадала чалавеку!
Бо добра ведаюць твае звяры, о Заратустра, хто ты i кiм павiнен зрабiцца: ты - настаўнiк Вечнага Вяртання, - гэта ад сёння доля твая!
Ты павiнен першы звеставаць гэта вучэнне - i як жа твой вялiкi лёс не будзе таксама найвялiкшай небяспекай i хваробай!
Вось мы ведаем, як вучыш ты: што ўсе рэчы вечна вяртаюцца, а з iмi i мы самi, што мы iснавалi ўжо безлiч колькi разоў, а з намi - усе рэчы.
Ты вучыш, што ёсць Вялiкi Год станаўлення, незвычайны год-волат; нiбы клепсiдра, павiнен ён абарачацца зноў i зноў, каб нанава напаўняцца i зноў цячы;
- i ўсе гэтыя гады роўныя самiм сабе, як у сама вялiкiм, так i ў сама малым; i самыя мы ў кожны Вялiкi Год роўныя сабе, як у сама вялiкiм, так i ў сама малым.
I калi б ты цяпер захацеў памерцi, о Заратустра, дык мы ведаем i тое, што б ты тады пачаў гаварыць пра сябе. Але звяры твае просяць, каб ты пакуль што не памiраў!
Без страху, глыбока ўздыхаючы ад шчасця, ты казаў бы: бо цяжар велiзарнае ношы быў бы з цябе зняты, о найцярплiвейшы!
"Вось я памiраю i знiкаю, - такiя былi б твае словы, - i ў iмгненне ператвараюся ў нiшто. Душы такiя ж смяротныя, як i целы.
Але сувязь прычын, у якiя я ўплецены, зноў вернецца i зноў створыць мяне! I сам я - адна з прычын Вечнага Вяртання.
Я вяртаюся - разам з гэтым сонцам, з гэтай зямлёй; з гэтымi арлом i змяёй - не дзеля нейкага новага, альбо лепшага, альбо падобнага жыцця:
Я вечна вяртаюся да гэтага жыцця як у сама вялiкiм, так i ў сама малым, каб зноў вучыць пра Вечнае Вяртанне ўсiх рэчаў.
- каб зноў сказаць сваё слова пра Вялiкi Полудзень зямлi i чалавека, каб зноў звеставаць людзям пра Звышчалавека.
Я сказаў слова i гiну ў iмя яго: так хоча вечны лёс мой - я гiну як прадвеснiк!
Настаў час, калi кожны, хто гiне i iдзе да схiлу свайго, дабрасловiць сам сябе. Так канчаецца захад Заратустры"...
Сказаўшы гэтыя словы, звяры замоўклi i чакалi адказу Заратустры: але ён не заўважыў, што спынiлiся iх прамовы. Нiбы ў сне, цiха ляжаў ён з заплюшчанымi вачыма, хоць i не спаў, - бо ён гутарыў са сваёю душою. I тады змяя i арол, бачачы, што ахiнула яго маўчанне, ушанавалi вялiкую цiшыню, якая абступiла яго, i асцярожна адышлi.
Пра вялiкае тамленне
"О душа мая, я навучыў цябе гаварыць "Сёння", i "Колiсь", i "Раней", i навучыў карагодзiць над усiмi "Тут", "Туды", i "Там".
О душа мая, з усiх закуткаў я вывеў цябе i ачысцiў ад пылу, павуцiны i мораку.
О душа мая, я змыў з цябе дробны сорам i загуменную цноту i пераканаў стаяць голай пад позiркам сонца.
Бурай, iмя якой - дух, бушаваў я над расхваляваным морам тваiм; усе хмары я разагнаў над табою i задушыў душагуба, якi называецца "Грэх".
О душа мая, я даў табе права казаць "Не", як кажа гэтая бура, i казаць "Так", як адкрытае чыстае неба: ты спакойная цяпер, быццам святло, i праходзiш праз усе буры адмаўлення.
О душа мая, я вярнуў табе свабоду над усiм створаным i няствораным: i хто ведае, як ведаеш ты, асалоду будучынi.
О душа мая, я навучыў цябе пагардзе, але не той, што прыходзiць, нiбы чарвiвасць, а вялiкай пагардзе, якая любiць, якая тады любiць больш за ўсё, калi больш за ўсё пагарджае.
О душа мая, я навучыў цябе пераконваць так, што пераконваеш ты i самыя асновы: падобна сонцу, якое пераконвае мора падняцца да сваiх вышыняў.
О душа мая, я зняў з цябе ўсякае паслушэнства, кленчанне i падуладнасць, я даў табе iмя "Пагарда бедаў" i "Лёс".
О душа мая, я даў табе новыя iмёны i цацкi i назваў цябе: "Лёс", "Кола колаў", "Пупавiна часу" i "Блакiтны звон".
О душа мая, твайму царству зямному даў я адпiць усякае мудрасцi, усiх новых вiнаў, а таксама ўсiх незабыўна-старых вiнаў мудрасцi.
О душа мая, святло многiх сонцаў вылiў я на цябе, цемру кожнай ночы, i ўсякую тугу i маўчанне: i вось - вырасла ты ў мяне, быццам лаза вiнаградная.