Вераснёвыя ночы - Страница 3

Гарэла святло ў хатах. Iшла ноч. Маўчала восень у садах i агародах, мёдам пахла павольнае кананне кляновага лiсця. Якую ж ноч прынёс верасень!

"Спаць iсцi", - узышоў чэмер думак, але ведала, што не засне.

Далонi рук пачалi гарэць. Ноч схавала ружовасць твару, маўчанне нервовую трывогу цела.

Дзяўчаты зноў заспявалi. I паважныя крокi скiнулi з яе забыццё.

- Панна Агата?

Зыгмусь Чухрэвiч пакруцiў вусы i сеў.

- Чаго вы маўчыце, панна Агата?

Падсунуўся блiжэй, памаўчаў i ўзяў за руку. Яе маўчанне надавала яму смеласцi. Палажыў руку ёй на плячо. Падсунуўся яшчэ блiжэй, аж прыцiснуўся i абняў адной рукою.

- Чаго панна Агата так дрыжыць?

I пачаў цалаваць шыю.

- Панна Агата, панна Агата.

Ад дзiкай радасцi не памятаў ён, што робiць, - Агата не адсунулася ад яго, як заўсёды, не адабрала рукi сваёй, а нават, здалося яму, схiлiла ў яго бок галаву. I ўжо зусiм выразна пачуваў ён, што гарэла яна тысячамi агнёў. З кожнай хвiлiнай ён рабiўся смялейшым.

- Згалi вусы, - сказала яна.

- Нашто?

- I курыць пакiнь.

- Чаму?

- Нядобра чуваць дымам гэтым, перагарам.

Дзве цёмныя постацi з'явiлiся на вулiцы - Фэлька i Алiмпа. Асташонка не было з iмi. I гэта кальнула Агату, пасля ўзрадавала. Фэлька i Алiмпа падышлi i селi.

- Добры вечар, - сказала Алiмпа.

Зыгмусь астаўся сядзець, трымаючы яе руку, адно адхiлiў галаву. Гаворка мiж iмi ўсiмi доўга не клеiлася. Нарэшце Зыгмусь сказаў:

- Абабраў iгрушы, Фэлька?

Голас яго быў неспакойны, узнерваваны.

- Не ўсе. А ты?

- Таксама. У мяне мала ёсць што абiраць. Вусень, каб ён павыдыхаў, увесну быў увесь сад аб'еў.

Голас яго спакайнеў, шпарка рабiўся раўнейшым. Агата ўздыхнула, забрала ад Зыгмуся руку. Ён хацеў затрымаць, але яна была ўпартаю. Аглянуўся на Фэльку - Алiмпа сядзела каля яго нерухома. Але заўважыў ён - Фэлька гладзiць яе руку, зусiм не гледзячы ў той бок.

- Дзе ж Асташонка падзелi? - запытаў зайздросна Зыгмусь Чухрэвiч.

- Прыстаў да канпанi.

Зноў зачамярэла на сэрцы ў Агаты. "Нашто ён успамiнае пра Асташонка? Якi нячулы. А можа назнарок? Але дзе яму назнарок, каб i хацеў укалоць - не здагадаецца".

- Трэба iсцi, - сказала Алiмпа.

Устала i развiталася з Агатаю i Зыгмусем за руку. Фэлька пад руку павёў яе. Ноч маўчала, прачышчаючы неба. Высвечвалi зоры, вырысоўвалiся абрысы садоў i хат. Агата ўстала iсцi. Зыгмусь узяў яе пад руку. Пастаялi гэтак, i ён сказаў:

- Заўтра атаву забiраць буду.

Ёй хацелася зноў сесцi, але каб ён пасадзiў яе. А ён стаяў, трымаючы далiкатна яе пад руку. Тады яна злосна загаварыла:

- Заўтра атаву забiраць?

- Але.

- А груш мала ёсць у садзе?

- Зусiм мала.

- Вусень пааб'ядаў?

- Але, каб ён павыдыхаў.

Ён правёў яе да сянец. У сенцах доўга цалаваў, стала i далiкатна, аж пакуль не застукаў варотамi Фэлька. Тады пайшоў, пагаварыўшы трохi з Фэлькам на двары каля сянец. Счакаўшы, пакуль Фэлька ўкладзецца спаць у каморы, Агата яшчэ выйшла на вулiцу. Маладзеж разыходзiўся. Дзяўчаты шапталiся, i невыразны шэпт iх далёка чуваць быў у чулай цiшынi вераснёвай ночы. Чуваць быў там i вясёлы голас Асташонка. Агата моцна назнарок кашлянула i пачакала. Пэўна, чуў ён, але не падышоў. Агата села на лаўку, пачакала, пакуль там усе разышлiся. Асташонак зусiм знiк з вулiцы. Усё сцiхла. Хоць бы Зыгмусь Чухрэвiч падышоў яшчэ! Агата зачынiла вароты i пайшла спаць у адрынку на канюшыну. Доўга не магла заснуць; чухала пад пахамi, папраўляла пад галавою падушку. Цвыркалi ў канюшыне конiкi, i за шчыльнаю сцяною з смольных аполкаў часта ўздыхала цельная карова.

IV

Ралля дробна рассыпалася пад плугам i прыемна халадзiла босыя ногi. Дзiцячая ўсмешка кволага сонца цалавала зямлю. Пахла на полi бульбаю. Парэзаны плугамi бульбоўнiк выглядаў з раллi.

Рукi ў Агаты былi ў зямлi. Твар абвязаны хусткаю. Фэлька стала пажартаваў:

- Чаго ты гэтае загары баiшся, як ты дыхаць можаш, гэтак абвязаўшыся. Ад цяперашняга сонца загары не будзе.

Агата, як граблася ў зямлi, так, не паднiмаючы галавы, адказала:

- От... табе вельмi абыходзiць, цяжка мне цi лёгка дыхаць.

I падумала, што Фэльку можа нядобра чуць гэткi пануры адказ. Тады глянула на яго, усмiхнуўшыся. Але ўсмешка была схавана пад хусткаю, i Фэлька ўбачыў адно вочы. Агата зноў сказала:

- На пераноссе рабацiнне вельмi ад сонца садзiцца.

- Пераноссе ў цябе якраз на сонцы.

Фэлька запрагаў каня, развязваў вузлы на вяроўцы, абцiраў рукi аб картовае галiфэ. Саскроб вострым каменем зямлю з плуга. Ласкава сказаў да Агаты:

- Найму капальнiкаў ды за дзён тры выберам. Што мы будзем тут з табою корпацца.

Пасля, пачакаўшы:

- Пакiдай, годзе грабцiся, усё роўна гэтых двух градусаў да вечара не выбераш.

- Дык нашто ты разараў гэтулькi?

- Паляжаць да заўтра, лiха iх не возьме... Бачыў ранiцаю Зыгмуся.

- Ну то што, калi бачыў?

- Вельмi рад... Вельмi... Ён цябе будзе глядзець... Будзе цябе на руках насiць.

- Чаму гэта мяне?

- А ён хвалiўся, што ў вас ужо згода.

- Заранне ён да цябе ў швагры лезе, дурны, марцовы кавалер. А ты i ўзрадаваўся...

- Мне што, як хочаш. Я ў чужыя iнтарэсы не лезу.

- Як не! Я не бачу, як ты мяне з iм зводзiш? Ты хочаш жанiцца, дык каб я табе не замiнала?!

- Агата!..

- Ты думаеш, я не бачу, што тут каля мяне робiцца?!.

- Да душы не, сястра! Цi так, цi так - я неўзабаве жанiцца буду. Ты мне папярок дарогi не стаiш.

Пасля раззлаваўся:

- Дурная ты!

Агата змоўчала.

- Немаведама, з чаго наганяеш сама на сябе жах... Ачамярэлi мне твае гэтыя слёзы.

- Я нiколi слёз не пускаю.

- Дык так усё ныеш.

Цяпер сапраўды ў Агаты заблiшчалi на вачах слёзы. Яна сарвала з твару хустку, кiнула на драбiны. Каля воч пачырванела, твар зрабiўся непрыгожым. Стаўшы на каленi, яна дагрэбла градус. Фэлька ўссыпаў кош бульбы ў воз. Яна атрэпвала спаднiцу ад зямлi, выцiрала кулакамi вочы i пэцкала зямлёю твар. Фэлька цмокнуў на каня, рушыў з поля. Яна засталася адна, каб iсцi наводдалек. Спявалi на полi дробныя птушкi, награвалася сонцам пад нагамi жвiрыстае каменне. Чэзла трава на верасеньскiх межах. Тхнула чабаром i пiжмаю; дрымотна звiнела сухая трава цi то зелле. Спарыш i дзяцельнiк гусцiлiся ля дарог, цвiлi i вялi жоўтыя кветкi на высокiх сцяблах. Яны пападалi мiж пальцаў босых ног, пакiдалi там на нагах галоўкi свае. Агата нагiналася, каб выкiнуць iх. Тады мацней пахла верасеньская зямля.