Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне - Страница 13

Таня адказала яму ўголас:

- Я зусiм не прыйшла абедаць. Я не хачу есцi. Не, не, я зусiм не хачу есцi! - гучна паўтарыла яна бацьку i яго жонцы, якiя разам загаварылi з ёй.

- Як жа гэта ты не хочаш есцi? - разгублена запытаўся бацька яшчэ раз. - А пельменi?

- Дзякуй, я паабедала з мамай.

- Не прасi яе, тата, у трэцi раз, - сказаў насмешлiва Коля, - яна ўсё роўна не будзе есцi.

- Шкада, - пашкадаваў бацька, - не хоча - дык не будзе. А дарма: пельменi такiя смачныя!

Вядома, яны былi смачнымi, гэтыя кавалачкi празрыстага цеста, напханыя ружовым мясам, якiя гэтыя недарэкi палiваюць воцатам. Хто ж палiвае iх воцатам - неразумныя людзi! Iх ядуць з малаком, i пасыпаюць зверху перцам, i глытаюць, як чароўны агонь, якi iмгненна ажыўляе кроў.

Думкi Танi праносiлiся ў галаве як маленькiя вiхуры, хаця сама яна строга глядзела ў сваю талерку, дзе стылi пельменi. I галава яе цiха круцiлася, таму што дома яна не пад'ела i таму што ў яе былi здаровыя плечы, моцныя рукi i дужыя ногi, i толькi сэрца яе не знала, чаго ж яму трэба. I вось прыйшла яна сюды, як сляпая, у гэты дом, i нiчога не бачыць, нiчога не чуе, акрамя стуку сваёй крывi. Можа, вучоная спрэчка супакоiць яе?

- Тата, - сказала раптам Таня, - а праўда, што селядцы ў моры салёныя? Так гаварыў мне Коля. Ён зусiм не прызнае заалогii.

- Што такое? Не разумею, - спытаў бацька.

Коля перастаў есцi. Ён выцер губы i правёў рукой па сваiм здзiўленым твары. Ён нiколi не гаварыў так. Аднак здзiўленне яго хутка знiкла, як толькi ён успомнiў, што яшчэ ранiцай рашыў не здзiўляцца, што б нi было - нi таму, што зробiць, нi таму, што скажа Таня.

I праз момант ён зноў спакойна i нерухома глядзеў на Таню чыстымi вачыма, у якiх, нiбы з глыбокага дна, падымалася цiхая ўсмешка.

- Так, не прызнаю, - сказаў ён. - Што гэта за навука: у кошкi чатыры нагi i хвост.

Лоб i шчокi Танi пачырванелi. Яна добра ведала, пра якую кошку ён гаворыць.

- А што ты любiш? - спытала яна.

- Матэматыку люблю... Калi дзве акружнасцi маюць агульную кропку, то... Лiтаратуру люблю, - дадаў ён, - гэта навука пяшчотная.

- Пяшчотная, - паўтарыла Таня.

I хаця душа яе была схiльна да мастацтва i сама яна любiла i Дзiкенса i Вальтэра Скота i яшчэ болей любiла Крылова i Гогаля, аднак з пагардай сказала:

- А што гэта за навука: "Асёл убачыў салаўя"?

Так размаўлялi яны, не смеючыся з уласных жартаў, з вачыма, поўнымi пагарды адзiн да аднаго, пакуль бацька, якi не мог зразумець iх спрэчкi, не сказаў:

- Дзецi, не гаварыце глупства, я вас перастаю разумець.

А Танiна галава круцiлася, моцна стукала ў вушах. Яна хацела есцi. Голад мучыў яе. Ён разрываў ёй грудзi i мозг i пранiкаў, здавалася, у кожную кроплю крывi. Яна закрыла вочы, каб не бачыць ежы. Калi ж яна адкрыла iх, то ўбачыла, што са стала ўжо прыбiраюць. Прыбралi мiску з пельменямi, прыбралi хлеб i соль у шкляной сальнiцы. Толькi яе талерка ўсё яшчэ стаяла на месцы. Але i па яе пацягнулася ўжо Надзея Пятроўна. Таня мiжволi прытрымала талерку рукой i тут жа пракляла сваю руку.

- Ты што? - спытала Надзея Пятроўна. - Можа, пакiнуць пельменi табе?

- Не, не, я толькi хацела даць сабаку некалькi штук. Можна?

- Зрабi ласку, - сказаў бацька, - аддай хоць усю талерку, гэта ж усё тваё.

Таня, пачапiўшы на вiдэлец некалькi халодных пельменяў, выйшла на ганак. I тут, прысеўшы на кукiшкi перад старым сабакам, яна з'ела iх адзiн за адным, амываючы слязьмi кожны.

Сабака, нiчога не разумеючы, гучна брахаў. I гэты гучны брэх перашкодзiў Танi пачуць крокi за спiной.

Бацькавы рукi раптам леглi ёй на плечы. Якiм пiльным позiркам паглядзеў ён ёй у вочы i на яе вейкi! Не, яна i не плакала зусiм.

- Я ўсё бачыў праз гэтыя шкляныя дзверы, - сказаў ён. - Што з табой, родная Таня? Якое ў цябе гора?

Ён падняў яе над зямлёй i патрымаў так, быццам уласнымi рукамi хацелася яму ўзважыць, наколькi цяжкое яно, гора дачкi. Яна пацiхеньку аглядвала яго. Ён здаваўся ёй яшчэ вельмi далёкiм i вялiкiм, як тыя дрэвы ў лесе, якiя яна не магла адразу ахапiць вачыма. Яна магла толькi дакрануцца да iх кары.

I Таня лёгенька прытулiлася да бацькавага пляча.

- Скажы мне, што з табой, Таня, можа, я дапамагу. Раскажы, што цябе радуе, аб чым ты смуткуеш i пра што ты думаеш цяпер.

Але яна яму нiчога не сказала, таму што думала так:

"Ёсць у мяне мацi, i дом у мяне ёсць, i абед, i нават сабака i кошка, а вось бацькi няма".

Хiба магла яна сказаць яму гэта, седзячы ў яго на каленях. Хiба, сказаўшы яму гэта, не прымусiла б яна яго змянiцца ў твары, можа, нават пабляднець, як не бляднеў ён перад самым страшным штурмам - смелы чалавек?

Але ў той жа самы час хiба магла яна ведаць, што цяпер - i калi спiць, i калi не спiць - ён не пераставаў думаць пра яе, з пяшчотай вымаўляў яе iмя, якое раней так рэдка ўспамiнаў. Што нават у гэтую хвiлiну, трымаючы яе на каленях, ён думаў:

"Сплыло маё шчасце, не гушкаў я яе на руках".

Што магла яна ведаць?

Яна толькi прытулiлася да яго, прыпала да грудзей.

Хаця была i не вясна, а ганак вiльготны ад халодных дажджоў i целу холадна пад лёгкай вопраткай, але i ў познюю восень, у гэты час, Танi было цёпла. Яна сядзела з бацькам доўга, пакуль над дарогай у крэпасць, над пабеленым вапнай каменнем, над хатай са шклянымi дзвярыма запалiлiся яе родныя сузор'i.

X

I дрэва можна лiчыць iстотай даволi разумнай, калi яно ўсмiхаецца табе вясной, апранутае лiсцем, калi яно гаворыць табе: "Добры дзень", калi ты ранiцай прыходзiш у свой клас i сядаеш на сваё месца ля акна. I ты таксама мiжволi гаворыш яму: "Добры дзень", хаця яно стаiць за акном на заднiм двары, дзе складваюць дровы для школы. Але праз шкло добра яго вiдаць.

Яно цяпер без лiсця. Але i без лiсця яно было прыгожае. Жывыя галiны яго iмкнулiся ў неба, а кара была цёмная.

Быў гэта вяз цi ясень, альбо якое iншае дрэва, Таня не ведала, але снег, што падаў зараз, першы снег, якi нiбы п'яны валiўся на дрэва, чапляючыся за кару i сукi, не мог утрымацца на iм. Ён раставаў, ледзь дакрануўшыся да ягоных галiн.

"Значыць, i па iм iмкнецца цяпло, такое ж, як i па мне", - думала Таня i цiхенька кiвала яму.

А Коля адказваў урок. Ён стаяў ля дошкi перад Аляксандрай Iванаўнай i расказваў пра старую Iзергiль.

Яго твар быў кемлiвы. З-пад крутога лба глядзелi вясёлыя i ясныя вочы. I словы, што зляталi з яго вуснаў, былi заўсёды жывыя.